آشنایی بابیماری آلزایمر

 


نویسنده: افسانه بهرامی

بعد از سال ها زندگی مشترک، احساس می کرد زنش رفت وآمدهای مشکوک دارد. در حالی که پیرزن مدعی بود رفتارش تغییری نکرده است. این قراری بود که با هم گذاشته بودند. مراقبت از تنها نوه شان را تا یک سالگی پیرزن برعهده بگیرد، چرا که مادر بچه بتواند با خیال راحت سر کار برود. اما این روزها پیرمرد بهانه گیری می کرد. به ساعت ورود و خروج پیرزن گیر می داد. روزهای اول پیرزن سعی می کرد توضیح بدهد اما بعد از مدتی خسته شد و بدون توضیح به کارهایش ادامه داد. این زن و شوهر نمی دانستند پیرمرد در حال بروز نشانه های اولیه بیماری آلزایمر است. نشانه اولیه بیماری که اعظم حاج یوسفی مدیر روابط عمومی انجمن آلزایمر ایران بر ضرورت شناخت آن تاکید دارد. وی می گوید: «ضروری است تمامی افراد جامعه با علائم بیماری آلزایمر آشنایی داشته باشند. در صورت شناخت این علائم، بیماری بسیاری از بیماران در مراحل اولیه بیماری محدود می شود و بیماران وارد فاز پیشرفته بیماری آلزایمر و به دنبال آن عوارض وحشتناک بیماری نمی شوند.»

آشنایی بابیماری آلزایمر و پیامدهای آن: عطر خوش لیمو را به خاطر بسپار


نویسنده: افسانه بهرامی

بعد از سال ها زندگی مشترک، احساس می کرد زنش رفت وآمدهای مشکوک دارد. در حالی که پیرزن مدعی بود رفتارش تغییری نکرده است. این قراری بود که با هم گذاشته بودند. مراقبت از تنها نوه شان را تا یک سالگی پیرزن برعهده بگیرد، چرا که مادر بچه بتواند با خیال راحت سر کار برود. اما این روزها پیرمرد بهانه گیری می کرد. به ساعت ورود و خروج پیرزن گیر می داد. روزهای اول پیرزن سعی می کرد توضیح بدهد اما بعد از مدتی خسته شد و بدون توضیح به کارهایش ادامه داد. این زن و شوهر نمی دانستند پیرمرد در حال بروز نشانه های اولیه بیماری آلزایمر است. نشانه اولیه بیماری که اعظم حاج یوسفی مدیر روابط عمومی انجمن آلزایمر ایران بر ضرورت شناخت آن تاکید دارد. وی می گوید: «ضروری است تمامی افراد جامعه با علائم بیماری آلزایمر آشنایی داشته باشند. در صورت شناخت این علائم، بیماری بسیاری از بیماران در مراحل اولیه بیماری محدود می شود و بیماران وارد فاز پیشرفته بیماری آلزایمر و به دنبال آن عوارض وحشتناک بیماری نمی شوند.»
    
    بیماری آلزایمر به آرامی پیشرفت کرده و مهم ترین نشانه اولیه بیماری اختلال حافظه است. بنا به گفته حاج یوسفی ممکن است نشانه ها از فردی به فرد دیگر و از روزی تا روز دیگر متفاوت باشد. وی علائم اولیه بیماری آلزایمر را موارد زیر برمی شمرد: «علائم اولیه بیماری ممکن است به قدری بی اهمیت باشند که مورد توجه قرار نگیرند، مثل حالت های غیرقابل پیش بینی، کم شدن تمایل برای ملاقات افراد جدید یا انجام کارهای جدید، مشکل در حل مسائل، کم شدن دقت و توجه، فراموش کاری.»
    
    پیرزن بعد از شنیدن توضیحات پزشک انجمن آلزایمر به گذشته که برمی گشت و کارهای پیرمرد را در سال های اخیر مرور می کرد بعضی از برخوردهای او را مشابه توضیح خانم دکتر می دید. پیرمرد در یکی، دو سال اخیر مرتباً یادش می رفت جوراب یا پیراهن اش را کجا گذاشته است و حتی قبل از وخیم شدن بیماری اش دو سه بار راه خانه را گم کرده بود و پس از ساعت ها بیرون ماندن از خانه راه برگشت را به خاطر آورده بود.
    
    پیرمرد و خانواده اش دلیل تمام این قضایا را حواس پرتی ناشی از پیری می دانستند، در حالی که مدیر روابط عمومی انجمن آلزایمر ایران معتقد است: «شاید بسیاری از مردم ضعیف شدن حافظه را بخشی از روند عادی پیری بدانند، اما امروز دانشمندان بر این باور هستند که کم شدن قابل توجه حافظه در افراد بالای 60 سال می تواند نشانه های بیماری آلزایمر باشد. تا جایی که در صورت عدم پیشگیری و وخیم شدن بیماری، فرد علائم ثانویه یی همانند کاهش شدید حافظه (تا جایی که فرد در غذا خوردن یا لباس پوشیدن دچار مشکل می شود)، تغییرات در حالات و شخصیت مثل از دست دادن قدرت قضاوت و تمرکز، ناتوانی در انجام وظایف روزانه و عدم رعایت بهداشت فردی را بروز می دهد.»
    
    به طور کلی در بیماری آلزایمر فرد ابتدا وقایع اخیر را فراموش می کند، وسایل خود را گم کرده و سوالات تکراری می پرسد. به مرور اختلال حافظه شدیدتر شده، وقایع قدیمی نیز فراموش می شود. ممکن است اختلال رفتاری بروز کرده و در نهایت عملکرد شناختی فرد مختل شده و بیمار حتی نزدیک ترین افراد خانواده و فرزندان خود را نشناسد. بیمار دچار توهمات و خیالات واهی و حالات روانی می شود. در قدرت تکلم، درک و بیان مطلب دچار مشکل شده و در نهایت حرکت دادن عضلات نیز فراموش خواهد شد و از این به بعد بیمار قادر به مراقبت از خود نخواهد بود.
    
    گریه های پیرزن نمی تواند دارویی برای بیماری پیرمرد باشد. پیرمرد حالادیگر زن اش را هم نمی شناسد.
    
    پیرمردی که تا چند سال پیش دوستان بسیاری داشت و در مهمانی ها با حرف های شیرین باعث خنده و قهقهه مردم می شد، حالایک دوست هم ندارد. این پیرمرد امروز حتی نمی تواند حرف بزند، فقط گاهی وقت ها صداهای نامفهومی از دهان اش خارج می شود که در صورت پافشاری دیگران مبنی بر اینکه حرف هایش را تکرار کند، با عصبانیت شروع به داد و فریاد و کتک کاری می کند. امروز نگهداری پیرمرد این قدر سخت شده است که خانواده اش چاره یی ندارند جز اینکه مراقبت از او را به خانه سالمندان بسپارند.
    
    این در حالی است که در همان مراحل اولیه خانواده اش می توانستند از طریق آزمایش هایی چون الکتروکاردیوگرافی یا نوار قلب، تاریخچه کامل پزشکی، تست های روان شناختی و تست های عصبی که توسط پزشک متخصص انجام می شود از بیماری پیرمرد آگاه بشوند. بیماری که هر چند هنوز درمان قطعی برای آن وجود ندارد اما به هر حال با تجویز برخی داروها می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرده و عوارض حاصل از بیماری را کنترل کرد. در این باره مدیر روابط عمومی انجمن آلزایمر ایران به موارد زیر اشاره کرد: «تجویز آرامبخش ها و ضدافسردگی ها با مقدار مناسب می تواند مفید باشد. فعالیت های فیزیکی باعث کاهش اضطراب و بی قراری فرد می شود. رژیم غذایی مناسب ضمن اینکه از مشکلات گوارشی، کم آبی، سوءتغذیه و کم شدن ویتامین های بدن بیماران جلوگیری می کند در برخی موارد از پیشرفت بیماری جلوگیری می کند.»
    
    در حال حاضر دو داروی «ممانتین و اکسلون» از مهمترین و اصلی ترین داروهایی هستند که برای بیماران آلزایمری مورد استفاده قرار می گیرند. هزینه درمان و داروی این بیماران برحسب مرحله بیماری بین 400 الی 650 هزار تومان در ماه برآورد می شود. حال با توجه به هزینه های بالای زندگی آیا یک خانواده برای نگهداری بیمار آلزایمری توانایی مادی لازم را خواهد داشت؟ شواهد حاکی از این هستند که اکثر مراقبان بیماران مبتلابه آلزایمر تحت فشار روحی، روانی و اقتصادی قرار دارند. متاسفانه بنا بر اظهارات مدیر روابط عمومی انجمن آلزایمر تاکنون که در آستانه یکصد و یکمین سال شناخت این بیماری هستیم در کشور ما برای حل مشکلات این بیماران به جز وارد کردن چند دارو هیچ اقدام دیگری صورت نگرفته است.
    
    آلزایمر چیست
    بیماری آلزایمر یک بیماری پیش رونده و تحلیل برنده است که به مغز آسیب رسانده و باعث مرگ سلول ها می شود، به طوری که حافظه، ذهن و رفتار فرد دچار اختلال می شود. حاج یوسفی در این باره تصریح کرد: «در بیماری آلزایمر علت مرگ سلول ها مشخص نیست. در این بیماری در کنار سلول های آسیب دیده، رسوبات پروتئین آمیلوئید که از پروتئینی به نام بتا آمیلوئید تشکیل یافته، مشاهده می شود. البته در مغز افراد سالم مقدار کمی بتا آمیلوئید وجود دارد ولی در بیماران مبتلابه آلزایمر به دلیل نامعلوم، تولید بتا آمیلوئید افزایش یافته و در نهایت باعث رسوب پلاک های آمیلوئید می شود. این بیماری افراد بالای 60 سال را درگیر کرده و هرچه سن بالاتر برود، شیوع بیماری بیشتر می شود. گفتنی است در مواردی در افراد جوان تر هم این بیماری مشاهده شده است. زنان اندکی بیشتر از مردان مبتلامی شوند که علت آن مشخص نیست. این بیماری تمام گروه های جامعه را مبتلامی سازد و ارتباطی به طبقات اجتماعی، جنسیت، قومیت یا موقعیت جغرافیایی ندارد.»
    
    علت بیماری
    حاج یوسفی درباره دلایل بیماری آلزایمر تصریح کرد: «دانشمندان علت دقیق این بیماری را نمی دانند. بیماری آلزایمر تغییراتی در سلول های مغزی یا پایانه های عصبی ایجاد می کند و همچنین در عملکرد طبیعی مغز اختلال ایجاد می کند. برخی دانشمندان بر این باور هستند یک عفونت ویروسی که سال ها طول می کشد (تا پیشرفت کند) می تواند باعث به وجود آمدن بیماری آلزایمر شود. برخی دیگر از دانشمندان معتقدند بیماری آلزایمر در نتیجه از بین رفتن پروتئین های مشخصی که نقش حفاظت از سلول های عصبی را دارند، به وجود می آید.»
    
    وی در ادامه افزود: «انتقال ژن بیمار احتمال ابتلابه این بیماری را افزایش داده و کمبود عناصر حیاتی شیمیایی در مغز به بیماری آلزایمر کمک می کند. عواملی مثل سکته مغزی ممکن است نشانه های بیماری آلزایمر را تشدید کند و درمان برخی از سکته ها می توانند (مثلاً درمان فشار خون بالا) مانع تشدید بیماری شوند.»
    
    احساسات متفاوت بیمار آلزایمری
    بیمار آلزایمری طیفی از احساسات شامل ترس، غم، افسردگی، شک و تردید، ناامیدی، سردرگمی و عصبانیت را بروز می دهد. حاج یوسفی درباره علت این احساسات می گوید: «از دست دادن حافظه و توانایی های فکری می تواند دنیا را مکانی بسیار هولناک نشان دهد. برخی از بیماران به علت کم شدن توانایی هایشان دچار غم و افسردگی می شوند. بسیاری از بیماران به علت کاهش توانایی هایشان احساس عصبانیت کرده و می پرسند چرا این اتفاق برای من افتاده، بسیاری از آنها احساس می کنند اتفاقاتی در حافظه و توانایی عملکردشان پیش آمده ولی از آنجا که اطلاع دقیقی از علت آن ندارند دچار سردرگمی می شوند. از طرفی برخی از بیماران هرقدر تلاش می کنند نمی توانند کارهایی را که می خواهند انجام دهند. اینجا است که دچار احساس ناامیدی می شوند.»
    
    یافته های جدید
    در حال حاضر تخمین زده می شود 3/24 میلیون نفر به بیماری آلزایمر مبتلاهستند. هر سال 6/4 میلیون به این تعداد اضافه می شوند و تا سال 2040 این رقم به 1/81 میلیون نفر می رسد. این بیماری توسط Alois Alzheimer شناسایی شد و در سال 1906 این نوع خاص زوال عقلی به نام وی نام گذاری شد. از آن زمان تاکنون 21 سپتامبر (30 شهریور) روز جهانی آلزایمر نام گرفته است و دانشمندان و محققان تحقیقات زیادی روی این بیماری انجام داده و می دهند. نتایج برخی از این پژوهش ها در زیر آمده است:
    
    - تاثیر احتمالی بوی خوش عصاره لیمو و گل مریم در بهبود حافظه بیماران آلزایمری
    
    - تاثیر احتمالی مصرف سبزیجات برگ سبز و انواع کلم (به دلیل دارا بودن فولات و مواد آنتی اکسیدان) در بهبود حافظه
    
    - کاهش وزن افراد مسن یک مشخصه مهم در تشخیص آلزایمر
    
    - تاثیر دانه کاکائو در پیشگیری از بیماری زوال عقل
    
    - احتمال افزایش ابتلابه آلزایمر در افراد با چربی خون بالا
    
    - تاثیرات مثبت رژیم غذایی مدیترانه یی روی کاهش آلزایمر
    
    - اثرات مثبت روغن ماهی در پیشگیری از زوال عقل
    
    - کاهش زوال عقل در افراد دوزبانه (افرادی که در بیشتر عمر خود هر روز با دو زبان صحبت می کنند)
    
    - تاثیر ورزش در کاهش ابتلابه آلزایمر
    
    
     زارعی