یسئلونک ماذا ینفقون قل ما أنفقتم من خیر فللوالدین
والأقربین و الیتامی َو المساکین و ابن السّبیل و ما تفعلوا
من خیر فإن الله به علیم.
(ای پیغمبر) از تو سؤال میکنند در راه خدا چه انفاق کنیم؟
بگو هر چه از مال خود انفاق کنید درباره پدر و مادر و نزدیکان
و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان رواست و هر کار خیری میکنید
خداوند از آن آگاه است . (سوره بقره، آیه 215)
فقر از مهمترین مسائل و دردهای جوامع بشری است و قسمت بزرگی از تلاشهای انسان و جوامع و مکتبها در مبارزه با این مشکل خلاصه میشود، علیرغم پیشرفتهایی که در بیشتر شئون نصیب انسان گشته، هنوز آمار افراد فقیر و تنگدست که در تأمین معاش خود درماندهاند بالاست و سیستمهای اقتصادی حاکم بر کشورها در حل این مشکل سخت درماندهاند.
اسلام که دینی مبتنی بر ایدئولوژی الهی و بینش توحیدی است به این مسئله اندیشیده و راهحلهایی را ارائه داده است. در این ارتباط رسیدگی و مراقبت از بیماران، معلولان، از کارافتادگان، اسیران، ایتام، زنان بیسرپرست، سالمندان، در راهماندگان، مصیبتزدگان، آسیبدیدگان، مستمندان و محرومان را مطرح و از جمله وظایف حکومت اسلامی و امت مسلمان قلمداد نموده است.
کمیته امداد امام خمینی به عنوان نهادی جوشیده از بطن انقلاب شکوهمند اسلامی و با الهام از تعالیم تعالی بخش شرع مقدس، تولیت و رسیدگی به مسائل و مشکلات مددجویان و محرومان در تمامی زمینههای ممکن را در رأس برنامهها و اقدامات خود قرارداده است.
در این فصل اطلاعات مختصری از وضعیت خانوارها و نفرات مورد حمایت طرح مددجویی ارائه شده است.
خانوار عشایری: نوعی از خانوارهای معمولی است که وابستگی ایلی داشته و کوچ رو نیز باشد، هرچند در زمان تحقیق در محل ثابتی سکونت داشته باشد.
سرپرست خانوار: عضوی از خانوار است که اعضای خانوار وی را به این عنوان معرفی میکنند. در مواردی که اعضای خانوار کسی را بعنوان سرپرست معرفی نکنند، مسنترین فرد به عنوان سرپرست خانوار شناخته میشود. در خانوارهای یکنفره، همان فرد سرپرست خانوار به شمار میآید.
خانوار معمولی: خانوار معمولی از افرادی تشکیل میشود که با هم در یک اقامتگاه زندگی میکنند، با یکدیگر همخرج هستند و معمولاً با هم غذا میخورند. بنابراین لازم نیست که اعضای یک خانوار حتماً با یکدیگر رابطه خویشاوندی داشته باشند. به عبارت دیگر خانوار لزوماً با خانواده یکی نیست. فردی که به تنهایی زندگی میکند نیز، خانوار تلقی میشود.
خانوار مورد حمایت: به خانواری گفته میشود که واجد شرایط دریافت کمک از کمیته امداد بوده و در تمام یا مقطعی از سال از خدمات و کمکهای کمیته امداد برخوردار میگردد.
مددجو: به فردی گفته می شود که دچار مشکلات جسمی، اقتصادی یا اجتماعی شده و بدون دریافت کمک و خدمات ویژه از سازمانهای مربوط، قادر به استقلال و خودکفایی اقتصادی و اجتماعی نباشد.
مددجوی مورد حمایت: به مددجویی گفته میشود که به دلیلهمخوانی وضعیت عمومی وی با شرایطپذیرش مندرج در دستورالعمل سازمانهای ذیربط از امکانات پیشبینی شده به طور مستمر بهرهمند شود.
علت حمایت: منظور عللی استکه خانوار نیازمند تشخیصداده شده و زیرپوشش طرحهای حمایتی قرارگرفته است.
طرح مددجویی: طرحی است که براساس آن افراد بنا به عللی از قبیل فقدان سرپرست، از کارافتادگی سرپرست، معلولیت سرپرست و بیماری سرپرست یا استیصال و درماندگی برحسب نوع نیازمندی، مورد حمایت مستمر کمیته امداد قرار میگیرند.
سالمند: به افراد 60 ساله و بیشتر سالمند گفته میشود.
طرح شهید رجایی: طرح شهیدرجایی، طرحی است که به موجب آن سالمندان روستایی و عشایری نیازمند و عائله تحت تکفل آنها زیرپوشش خدمات حمایتی قرار میگیرند.
از مورد حمایت خارج شده: مددجوی مورد حمایتی که بنا به عللی مانند اشتغال به کار یکی از اعضای خانوار، ازدواج، فوت، مهاجرت، دریافت کمک از دیگران، مراجعت سرپرست یا نانآور و یا عدم استحقاق از مورد حمایت خارج شده باشند.
پرونده در نوبت تحقیق: پروندهای است که جهت تحقیق محلی و بررسی وضعیت استحقاق یا عدم استحقاق خانوار در اختیار مددکار قرار گرفته است.
پرونده در نوبت حمایت: پروندهای است که در آن استحقاق خانوار برای مورد حمایت قرار گرفتن محرز گردیده ولی به دلیل کمبود بودجه یا عدم وجود امکانات مورد نیاز در نوبت حمایت قرار میگیرد.
مددجویان تحقیق شده غیر نیازمند: به مددجویانی اطلاق میشود که پساز تحقیق و بررسی، عدم استحقاق و نیازمندی آنها محرز میگردد.
کمک مستمری: وجهی است که به صورت نقدی، کالا یا خدمات با نظر مددکار اجتماعی یا کارشناسان مربوطه طبق ضوابطی به افراد خانوارهای نیازمند تا رسیدن به مرحله بازتوانی و رفع مشکل به طور ماهانه پرداخت شود.
کمک مالی غیرمستمر: به وجوهی گفته میشود که به منظور رفع نیازهای ضروری و تحقق برنامههای بازتوانی افراد و خانوادههای مورد حمایت، براساس آیین نامه اجرایی مصوب سازمانهای مددکاری قابل پرداخت باشد.
در پایان سال 1389 تعداد 2740325 خانوار با جمعیت 6862291 نفر شامل 1865311 خانوار با جمعیت 4311567 نفر کمک معیشت بگیر امداد (1157762 خانوار با جمعیت 2812250 نفر مددجویان طرح مددجویی، 707549 خانوار با جمعیت 1499317 نفر مددجویان طرح شهید رجایی) و تعداد 875014 خانوار با جمعیت 2550724 نفر مددجویان موردی از خدمات و کمکهای متنوع این نهاد برخوردار بوده اند.
تعداد کل نفرات مورد حمایت در پایان سالهای مختلف
سال 89 | سال 88 | سال 87 | سال 86 | سال 85 |
| |||||
درصد تغییرات نسبت به سال قبل | تعداد | درصد تغییرات نسبت به سال قبل | تعداد | درصد تغییرات نسبت به سال قبل | تعداد | درصد تغییرات نسبت به سال قبل | تعداد | درصد تغییرات نسبت به سال قبل | تعداد | |
8/6- | 4311567 | 1/0 | 4625427 | 9/1 | 4619028 | 2/9 | 4534229 | 0/1 | 4150500 | کل |
5/6- | 1778219 | 6/1 | 1901813 | 6/2 | 1871275 | 7/11 | 1824491 | 0/4 | 1633242 | شهری |
0/7- | 2533348 | 9/0- | 2723614 | 4/1 | 2747753 | 6/7 | 2709738 | 0/1- | 2517258 | روستایی |
1ـ جنسیت افراد:
وضعیت افراد از نظر جنسیت بدین شرح است:
افراد مؤنث (دختر و زن) | (3/65 درصد) | 2815035 نفر |
افراد مذکر (پسر و مرد) | (7/34 درصد) | 1496532 نفر |
2ـ تعداد افراد مورد حمایت بر حسب سن:
تعداد | 4882 | نفر | (1/0 درصد) | زیر 1 سال سن (اطفال) |
تعداد | 79872 | نفر | (9/1 درصد) | دارای 1 تا 5 سال سن (نوباوگان) |
تعداد | 36097 | نفر | (8/0 درصد) | دارای 6 سال سن (کودکان) |
تعداد | 148854 | نفر | (5/3 درصد) | دارای 7 تا 10 سال سن (کودکان) |
تعداد | 70389 | نفر | (6/1 درصد) | دارای 11 سال سن (نوجوانان) |
تعداد | 208372 | نفر | (8/4 درصد) | دارای 12 تا 14 سال سن(نوجوانان) |
تعداد | 387550 | نفر | (0/9 درصد) | دارای 15 تا 18 سال سن (جوانان) |
تعداد | 482123 | نفر | (2/11 درصد) | دارای 19 تا 24 سال سن (جوانان) |
تعداد | 617667 | نفر | (3/14 درصد) | دارای 25 تا 40 سال سن (میانسالان) |
تعداد | 708279 | نفر | (4/16 درصد) | دارای 41 تا 58 سال سن (میانسالان) |
تعداد | 92301 | نفر | (1/2 درصد) | دارای 59 سال سن (میانسالان) |
تعداد | 334704 | نفر | (8/7 درصد) | دارای 60 تا 64 سال سن (میانسالان) |
تعداد | 1140477 | نفر | (5/26 درصد) | دارای 65 سال سن و بیشتر (بزرگسالان) |
3ـ علت حمایت خانوارها و نفرات مورد حمایت:
(1/33 درصد) بعلت فوت سرپرست | با جمعیت 1425719 نفر | (4/45 درصد) | تعداد 846984 خانوار |
(5/5 درصد) بعلت بیسرپرستی براثرطلاق | با جمعیت 237602 نفر | (0/7 درصد) | تعداد 129974 خانوار |
(6/0 درصد) بعلتمتارکهیا مفقودیسرپرست | با جمعیت 26999 نفر | (7/0 درصد) | تعداد 12141 خانوار |
(5/41 درصد) بعلت ازکارافتادگیسرپرست | با جمعیت 1790373نفر | (1/34 درصد) | تعداد 636606 خانوار |
(3/1 درصد) بعلت معلولیت سرپرست | با جمعیت 57226 نفر | (9/0 درصد) | تعداد 16476 خانوار |
(4/13 درصد) بهعلت بیماری سرپرست | با جمعیت 577354 نفر | (2/8 درصد) | تعداد 153089 خانوار |
(2/0 درصد) به علت بد سرپرستی سرپرست | با جمعیت 7698 نفر | (2/0 درصد) | تعداد 3303 خانوار |
(4/4 درصد) بنا به سایر علل | با جمعیت 188596 نفر | (6/3 درصد) | تعداد 66738 خانوار |
4- وضعیت سواد افراد 6 سال به بالای مورد حمایت:
وضعیت سواد تعداد 4226813 نفر مورد حمایت بالای 6 سال سن بدین شرح است:
تعداد 2050308 نفر(5/48 درصد) بیسواد، تعداد 1903618 نفر (0/45 درصد) زیردیپلم، تعداد 163390نفر(9/3 درصد) دیپلم، تعداد 103037 نفر(4/2 درصد) تحصیلات عالی و 6460 نفر (2/0درصد) علوم حوزوی.
5- افراد مورد حمایت برحسب دین، مذهب و نسب:
از تعداد 4311567 نفر از افراد مورد حمایت، تعداد 3680067 نفر شیعه، تعداد 610933 نفر اهل تسنن و تعداد 20567 نفر سایر ادیان بودهاند.
همچنین از مجموع 1865311 خانوار مورد حمایت تعداد 60903 خانوار سادات بودهاند که جمعیتی معادل 145659 نفر شامل 63319 نفر سید و 82340 نفر سیده را به خود اختصاص دادهان